Epitafium: Michaił Gorbaczow (ur.2 Marca 1931-zm. 30 sierpnia 2022)

Michaił Siergiejewicz Gorbaczow (ros. Михаил Сергеевич Горбачёв; ur. 2 marca 1931 we wsi Priwolnoje, zm. 30 sierpnia 2022 w Moskwie[1][2][3]) – radziecki i rosyjski polityk. Sekretarz Generalny Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (1985–1991) oraz przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR (1988–1990). Pierwszy i jedyny prezydent ZSRR (1990–1991), laureat Pokojowej Nagrody Nobla za 1990[4]. Urodził się w Priwolnoje, Kraju Stawropolskim, w ubogiej rodzinie chłopskiej o rosyjskim i ukraińskim pochodzeniu. Dorastając pod rządami Józefa Stalina, w młodości obsługiwał kombajny w kolektywnym gospodarstwie rolnym, zanim wstąpił do Partii Komunistycznej, która rządziła wówczas Związkiem Radzieckim jako państwem jednopartyjnym, zgodnie z dominującą interpretacją doktryny marksistowsko-leninowskiej. W czasie studiów na Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym, przed uzyskaniem dyplomu prawnika w 1955, ożenił się w 1953 z koleżanką ze studiów Raisą Titarenko. Po przeniesieniu się do Stawropola pracował w młodzieżowej organizacji Komsomoł, a po śmierci Stalina stał się gorącym zwolennikiem reform de-stalinizacyjnych przywódcy Związku Radzieckiego Nikity Chruszczowa. W 1970 roku został mianowany pierwszym sekretarzem partyjnym Komitetu Obwodowego w Stawropolu, gdzie nadzorował budowę Wielkiego Kanału Stawropolskiego. W 1978 roku powrócił do Moskwy i został sekretarzem Komitetu Centralnego partii, a w 1979 roku wszedł w skład jej Biura Politycznego. W ciągu trzech lat od śmierci przywódcy ZSRR Leonida Breżniewa, po krótkich rządach Jurija Andropowa i Konstantina Czernienki, Biuro Polityczne wybrało Gorbaczowa na sekretarza generalnego, czyli faktycznego szefa rządu, w 1985 roku. Chociaż Gorbaczow był zaangażowany w zachowanie państwa radzieckiego i jego ideałów socjalistycznych, uważał, że konieczne są znaczne reformy, zwłaszcza po katastrofie w Czarnobylu w 1986 roku. Wycofał się z wojny radziecko-afgańskiej i rozpoczął spotkania na szczycie z prezydentem Stanów Zjednoczonych Ronaldem Reaganem w celu ograniczenia broni jądrowej i zakończenia zimnej wojny. W kraju jego polityka głasnosti ("otwartości") pozwoliła na zwiększenie wolności słowa i prasy, a pierestrojka ("restrukturyzacja") dążyła do decentralizacji decyzji gospodarczych w celu poprawy efektywności. Jego działania demokratyzacyjne i utworzenie wybieranego Kongresu Deputowanych Ludowych podważyły jednopartyjne państwo. Gorbaczow odmówił interwencji militarnej, gdy różne kraje bloku wschodniego porzuciły marksistowsko-leninowskie rządy w latach 1989-1990. Wewnątrz kraju narastające nastroje nacjonalistyczne groziły rozpadem Związku Radzieckiego, co skłoniło marksistowsko-leninowskich twardzieli do przeprowadzenia nieudanego przewrotu sierpniowego przeciwko Gorbaczowowi w 1991 roku. W jego wyniku Związek Radziecki rozwiązał się wbrew woli Gorbaczowa, a on sam podał się do dymisji. Po odejściu z urzędu założył Fundację Gorbaczowa, stał się gorącym krytykiem prezydentów Rosji Borysa Jelcyna i Władimira Putina oraz prowadził kampanię na rzecz rosyjskiego ruchu socjaldemokratycznego. Powszechnie uważany za jedną z najbardziej znaczących postaci drugiej połowy XX wieku, Gorbaczow pozostaje przedmiotem kontrowersji. Laureat wielu nagród, w tym Pokojowej Nagrody Nobla, był powszechnie chwalony za kluczową rolę, jaką odegrał w zakończeniu zimnej wojny, wprowadzeniu nowych swobód politycznych w Związku Radzieckim i tolerowaniu zarówno upadku marksistowsko-leninowskich administracji w Europie Wschodniej i Środkowej, jak i zjednoczenia Niemiec. W Rosji natomiast jest często wyśmiewany za przyspieszenie rozpadu Związku Radzieckiego, co przyniosło Rosji spadek wpływów na świecie i załamanie gospodarcze.